L'emprima lingia da viafier da la Svizra – la «Spanisch-Brötli-Bahn» – gieva da Turitg a Baden. Ella è vegnida inaugurada avant 175 onns. Silsuenter è la rait da viafier svizra vegnida engrondida cuntinuadamain. Grazia a questas investiziuns ed a las bunas colliaziuns d'auto da posta, da tram, da bus, da bastiment e da pendiculara po la populaziun sa fidar d'in ferm traffic public. A chaschun da la festa da giubileum ha la cussegliera federala Simonetta Sommaruga fatg attent a la gronda impurtanza da la viafier per la coesiun dal pajais. La guerra en l’Ucraina mussia ultra da quai, che la viafier saja da gronda impurtanza er per la segirezza e per il provediment da la populaziun
Cun la «Spanisch-Brötli-Bahn» da Turitg a Baden è vegnida inaugurada ils 9 d'avust 1847 l'emprima lingia da viafier svizra. Tenor quai che vegn raquintà sa referescha ses num ad ina spezialitad da paun da Baden. Questa lingia vegniva gestiunada da la Viafier dal nord svizra. L'inauguraziun da la «Spanisch-Brötli-Bahn» è stada il cumenzament da l'epoca da la viafier en Svizra.
Festa da giubileum
En regurdientscha da l'inauguraziun èn la cussegliera federala Simonetta Sommaruga ed ulteriurs giasts viagiads 175 onns pli tard cun in tren istoric da Baden a Turitg. La cussegliera federala ha accentuà en ses pled, che la viafier saja da gronda impurtanza per la coesiun en noss pajais. «Ensemen cun bus, cun trams e cun l'auto da posta procura la viafier per in bun access a tut las regiuns da noss pajais. Tant en las citads sco er en las regiuns ruralas po nossa populaziun sa fidar dal traffic public.». L'electrificaziun tempriva haja medemamain contribuì a la popularitad da la viafier en Svizra. La guerra mussia ultra da quai, che la viafier saja fitg impurtanta er per la segirezza e per il provediment da la populaziun.
Las emprimas viafiers èn stadas il fritg d'iniziativas privatas. Ellas han pudì vegnir messas en funcziun cun ina concessiun dals chantuns pertutgads. Prescripziuns da la Confederaziun hai dà l'emprim mo en connex cun dumondas tecnicas. Pli tard ha la Confederaziun survegnì dapli cumpetenzas per pudair garantir ina rait naziunala raschunaivla e per survegliar las viafiers privatas che sa concurrenzavan vehementamain. Sin basa d'ina decisiun dal pievel da l'onn 1898 han las Viafiers federalas VFF, ch'eran quella giada vegnidas fundadas da nov, surpiglià a partir da l'onn 1902 las societads da viafier las pli grondas sco er viafiers privatas pli pitschnas. Cun la statalisaziun è la Confederaziun daventada responsabla per l'ulteriur svilup da la viafier.
Videos davart investiziuns actualas en il traffic public
A chaschun dal giubileum «175 onns viafier» mussain nus videos cun exempels d'investiziuns actualas en il traffic public.
Ils links a las transcripziuns dals videos sa chattan sut il videos.
Il traffic public en servetsch da la populaziun
Dapi quel temp è la Svizra sa sviluppada ad in pajais da viafier per excellenza: Nagliur auter en l'Europa viagia la populaziun uschè savens cun il tren. Nus avain ina da las raits da viafier las pli spessas e cun il tunnel da basa dal Gottard er il pli lung tunnel dal mund.
Grazia a las investiziuns en la viafier ed a las bunas colliaziuns d’auto da posta, da tram, da bus, da pendiculara e da bastiment po la populaziun sa fidar d'in ferm traffic public. El procura che pendularias e pendularis arrivian sveltamain a la lavur e che tut las regiuns da noss pajais sajan bain accessiblas. Sulet en il traffic regiunal datti 1400 lingias. Er per il temp liber gioga il traffic public ina rolla impurtanta.
Gia baud ha la Svizra electrifitgà sias viafiers e prendì cumià da las locomotivas a vapur. La viafier circulescha gia dapi lung temp en moda favuraivla al clima. La Confederaziun la vul rinforzar vinavant. Ultra dal sustegn finanzial e da l'ulteriur engrondiment vul la Confederaziun per exempel porscher meglras colliaziuns da trens da notg e proceders d'admissiun pli simpels per il material rudlant, reducir ulteriuramain la canera tar vaguns da martganzia e promover ina vendita da bigliets internaziunals pli favuraivla per la clientella.